ҚР Парламенті Сенаторы Жанболат Жөргенбаев Алматы облысындағы суару суының тапшылығы мәселесін бірнеше жылдан бері белсенді түрде көтеріп келеді. Өткен жылдың өзінде сенатор облыстағы шаруалармен талай рет кездесіп, өзекті мәселені шешуге атсалысуға уәде берген еді. Сол уақыттың ішінде осы мәселе бойынша бірқатар жұмыстарда атқарылды. Мәселен, салалық министрлік құрылып, суару желілерін салу және қайта жаңғырту жұмыстары басталды. Азықтық және техникалық дақылдарды суару үшін сарқынды суларды пайдалану тәртібін айқындайтын нормативтік құжат қабылданды. Дегенмен қабылданып жатқан шараларға қарамастан, облыстағы көптеген шаруалар әлі күнге дейін суармалы судың тапшылығын көруде. Атап айтқанда бұл Іле және Жамбыл облыстарындағы шаруа қожалықтарына қатысты. Бұл мәселені Сорбұлақ резервуарынан төгілетін су көлемін арттыру арқылы шешуге болады, – деп хабарлайды Naqty.kz желілік басылымы.
Аудандарға іс-сапармен келген Жанболат Әкебайұлы бұл мәселеден хабардар екенін айтып, су ресурстары және экология министрліктерінің қатысуымен аграрлық комитеттің кеңейтілген отырысында мұқият зерделенетін барлық қажетті есептерді ұсынатының айтты.
Кездесу барысында «Илиирригация» кәсіпорнының директоры Жеңісбек Бейсембаев сенатордан Сорбұлақтан ағызылатын су көлемін қайта қарауды сұрады. Оның айтуынша, суды ұлғайту арқылы егістік алқаптарын алдымен бес мың гектарға, ал келешекте 30 мың гектарға дейін кеңейтуге болады.
Бүгінде Жамбыл облысының диқандары 2,5 мың гектар алқапты бір ғана сорғы стансасы арқылы суаруда. Ал Іле өңірінің шаруаларында мұндай мүмкіндік жоқ. Оның басты себептерінің бірі – көлде миллиард текше метрге дейін ағынды суды сақтай алатын болса да, су деңгейінің төмендеуі болып отыр. Жеңісбек Бейсембаевтың айтуынша, ағынды суларды сақтауға арналған резервуарға тазартылған судың белгіленген көлемі жіберіледі. Алайда, судың бір бөлігі ағызу арналары арқылы кетеді немесе су қоймасының жанындағы шағын көлдерде қалып жатады.
Айта кетейік, суару облыстың ауылшаруашылық қажеттіліктері үшін ғана емес, табиғи және жасанды су қоймалары мен каналдар жүйесінің қауіпсіздігі үшін де маңызды.
Әрине, төтенше жағдайлар үшін Іле өзеніне құю мүмкіндігі бар. Алайда, жыл өткен сайын суармалы жерлер көбейіп, оған деген қажеттілік азайып барады. Ал енді су тасқынының күрделі жағдайына байланысты мәселе қайтадан өзекті болып отыр. Негізгі мәселелердің бірі – тасымалдаудағы шығынды азайту. Сондықтан арықтарды қалпына келтіруді жалғастыру, сенімді суару жүйесін құру, заманауи суару жүйелерін енгізу қажет.
Сенатордың келесі сапарының нысаны Жамбыл облысындағы Куртинское су қоймасы болды. Ол тасты жерде орналасқан, ал бөгеттің күшейтілген негізі судың жоғары қысымына төтеп беруге мүмкіндік береді. Куртинск су қоймасының жалпы толтыру көлемі 120 млн текше метр суды, тоқтап тұрған жері 13700 гектарды құрайды. Оның 2137 гектары ғана суармалы. Бүгінгі таңда мұнда 100 миллион текше метр су жиналып, суару маусымына дайын.
Бөгет нысанын қауіпсіз пайдалануды қамтамасыз ету үшін көп факторлы зерттеу жүргізіледі. Оның жағдайы алаңдатарлық емес.
Қазіргі уақытта облыстағы негізгі мәселелердің бірі – магистральдық каналдың жағдайы болып отыр. Суды тасымалдау кезінде оның 60 пайыздан астамы жолда жоғалады. 70 шақырымдық каналдардың жартысынан астамы топырақты болғандықтан су секілді құнды табиғи ресурстың аз ғана бөлігі ауыл шаруашылықтарына жетіп жатады.
Ендігі мақсат – Куртин су қоймасын пайдалана отырып, суармалы жер көлемін екі есеге арттыру. Бірақ бұл көрсеткіштерге қол жеткізу үшін бетон каналдарын салу қажет. Қазіргі таңда Жамбыл облысының ирригациялық желілерін қайта құру жобасын әзірлеу жұмыстары жүргізіліп, магистральдық каналдың жобалық құжаттамасы дайындалуда.
Жанболат Жөргенбаев өңірлерге жасаған сапарларының маңызды міндеттерінің бірі су қоймалары мен бөгеттердің жағдайын зерделеу, сондай-ақ халықтың қауіпсіздігін қамтамасыз ету бойынша қажетті шараларды белгілеу екенін атап өтті. Бүгінде бұл мәселе бірінші орында тұр. Азық-түлік қауіпсіздігі де маңызды мәселе болып қалып отыр, оған Алматы облысының шаруалары белсене атсалысуда.